Profilaktyka czerniaka. Po wakacjach sprawdź swoją skórę. Najwięcej przypadków tego nowotworu wykrywa się jesienią

Latem wiele czasu spędzamy na słońcu, nie tylko na plaży, ale też podczas wycieczek czy sportów. Niekiedy oprócz opalenizny przywozimy z wakacji zmiany skórne. Jedną z najgroźniejszych jest rak czerniak. Ten złośliwy nowotwór skóry jest mocno związany z ekspozycją na słońce i poparzenia słoneczne.

Czerniak jest nowotworem agresywnym. Szybko się rozwija i daje przerzuty, do tego jest trudny w leczeniu. W Polsce zapada na niego prawie 4 tys. osób rocznie, umiera około 1,4 tys. z nich. Takich chorych będzie więcej, bo liczba przypadków gwałtownie rośnie. W ciągu ostatnich 30 lat zachorowalność na czerniaka wzrosła aż trzykrotnie. To oznacza, że chorych wkrótce będzie więcej.

Zachorować można w każdym wieku, jednak prawdopodobieństwo je większe, gdy jesteśmy starsi, bo niekorzystnie działanie słońca na skórę przez lata kumuluje się. Dlatego najwięcej zachorowań dotyczy osób około 60. roku życia. Szczególnie narażone są osoby o jasnej karnacji i po licznych oparzeniach słonecznych, zwłaszcza doznanych w dzieciństwie, osoby posiadające znamiona, a także z zachorowaniami w rodzinie.

Najwięcej przypadków czerniaka wykrywa się w Polsce od sierpnia do października – po wakacyjnej ekspozycji na słońce. Wtedy też najwięcej osób odwiedza lekarzy ze zmianami skórnymi. Świadomość zagrożenia czerniakiem rośnie, jednak nadal jest ona niewystarczająca i rak ten wciąż wykrywany jest zbyt późno. Tymczasem wcześnie wykryty czerniak jest w 90 proc. uleczalny, ale w zaawansowanym stadium przeżywa już tylko dwie trzecie pacjentów.

Dlatego tak ważne jest wczesne wykrycie zmiany i podjęcie leczenia. Najlepszą metodą profilaktyki jest regularna samokontrola skóry. Nikt tak dobrze nie zna naszej skóry i jej znamion jak my sami. Dlatego raz w miesiącu powinniśmy obejrzeć dokładnie całe nasze ciało i to nie tylko wystawiane często na słońce twarz, szyję, ramiona i dłonie, ale też tułów, całe ręce, nogi, a nawet podeszwy stóp i paznokcie. Bo na przykład u kobiet czerniak często pojawia się właśnie na nogach.

Jak oglądać skórę i na co zwrócić uwagę? Pomocne może być zestawienie „ABCDE samokontroli zmian”. Dla czerniaka charakterystycznych jest bowiem pięć cech, które pozwalają – z dużą dozą prawdopodobieństwa – odróżnić go od zwykłego znamienia.

Charakterystyczne cechy czerniaka:

• Asymetryczny kształt: jedna połowa znamienia różni się od drugiej
• Brzegi nieregularne: brzegi znamienia są niewyraźne, mogą być zamazane, poszarpane, ząbkowane
• Kolory różnorodne: kolor zmienia się, mogą wystąpić odcienie czerni, brązu, czerwieni, szarości, a nawet błękitu
• Duży rozmiar: czerniak zmienia rozmiar, zwykle się powiększa. Zazwyczaj ma średnicę powyżej 5 mm
• Ewolucja znamienia: czerniak stopniowo się zmienia, zwykle powiększa lub unosi

To jednak tylko ogólne wytyczne, które mają pomóc nam w samokontroli. Zasadniczo każda nowa zmiana na skórze powinna nas zaniepokoić i skłonić do wizyty lekarskiej.

Najlepiej pokazać taką zmianę swojemu lekarzowi rodzinnemu w POZ, który w razie potrzeby wystawi nam skierowanie do dermatologa. Możemy też w ramach NFZ udać się do poradni onkologicznej bez skierowania.

Lato nadal trwa, dlatego pamiętajmy o rozsądnym korzystaniu ze słońca, zwłaszcza jeśli wybieramy się na urlop. Przebywanie na słońcu jest konieczne, bo pozwala wytworzyć witaminę D, ale nie musi być długie. Do wytworzenia odpowiedniej dziennej dawki tej witaminy wystarczy zaledwie kwadrans spędzony na słońcu między godz. 10 a 15 z odkrytą jedną piątą ciała.

Pamiętajmy, by unikać przebywania na słońcu między godz. 11 a 16, a jeśli przebywamy, stosujmy kremy z filtrem, nakrycia głowy i okulary przeciwsłoneczne. Kremy z wysokim filtrem (SPF 15 lub wyższym) powinny stosować zwłaszcza dzieci, osoby po przeszczepach, zabiegach medycyny estetycznej i biorące leki światłouczulające.

Zalecenia te obowiązują nie tylko na wakacjach, ale także podczas pracy na dworze, np. w rolnictwie czy na budowach, a także w czasie rekreacji na świeżym powietrzu.