Wzór rycerza idealnego. Omów zagadnienie na podstawie „Pieśni o Rolandzie”. Odpowiedź do pytania na maturę ustną z polskiego 2023

W 2023 roku po przerwie wraca matura ustna. W przypadku języka polskiego oprócz niejawnych pytań opartych na tekstach literackich, ikonograficznych czy tych dotyczących języka, uczniowie będą musieli zmierzyć się także z pytaniem jawnym związanym z lekturą. Wszystkich pytań jawnych jest 110. Oto pełna lista:

Jak będzie wyglądała matura ustna z polskiego?

• uczeń losuje zestaw egzaminacyjny i przez 15 minut przygotowuje się do odpowiedzi (może w tym czasie stworzyć plan wypowiedzi, wypisać najważniejsze tematy, które chce poruszyć itd.);
• następnie przez około 10 minut wygłasza wypowiedź monologową,
• ostatnie 5 minut egzaminu przeznaczone jest na pytania od egzaminatorów i odpowiedzi maturzysty.
• Za egzamin można otrzymać maksymalnie 30 punktów, aby go zdać, należy uzyskać minimum 30 proc., czyli 9 punktów.

Wśród jawnych pytań na maturę znalazło się też takie o następującej treści: „Wzór rycerza idealnego. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów »Pieśni o Rolandzie«. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst”. Poniżej zamieszczamy przykładową odpowiedź.

Wstęp: W średniowieczu funkcjonowały trzy wzorce osobowe, a mianowicie świętego, władcy oraz rycerza. W ten sposób pokazywano postaci, które warto stawiać sobie za wzór i je naśladować. Ideały te ukazywane były w utworach średniowiecznych zwanych gestami (fr. chanson de geste). Ideał rycerza zakładał m.in. życie w zgodzie z kodeksem honorowym, zachowanie wiary chrześcijańskiej i grzeczność wobec kobiet. Choć stan zwany rycerstwem już nie funkcjonuje, to wciąż potocznie mówi się o „rycerskim zachowaniu”, co świadczy o tym, że ideał ten w nieco innym kształcie zachował się po dziś dzień.

Teza: Idealny rycerz żył i działał zgodnie z wyznaczonymi mu zasadami, nawet wówczas gdy wiązało się to z narażeniem jego życia czy nawet śmiercią.

Odwołanie do „Pieśni o Rolandzie”: Roland – tytułowy bohater anonimowego utworu „Pieśń o Rolandzie” to przykład idealnego rycerza, który dla władcy, religii i kraju jest gotów zrobić wszystko. Bohater walczy przeciwko Saracenom, broniąc jednocześnie Francji i wiary chrześcijańskiej. W jego postaci możemy zauważyć wszystkie cechy, jakie powinien mieć idealny rycerz: męstwo, siłę, odwagę, wierność.

Roland nie obawia się stanąć do walki, pomimo tego, że przeciwnik ma przewagę liczebną. Zgodnie z kodeksem honorowym walczy mężnie w obronie swojego władcy – Karola Wielkiego. Zapewnia mu bezpieczeństwo, dowodząc tylną strażą. Mógłby zadąć w róg i wezwać pomoc, jednak takie działanie splamiłoby jego honor. Decyduje się więc stanąć do nierównej walki. Walczy z pomocą swojego konia o imieniu Wejlantyf oraz miecza (Durandal). Miecz i koń to również ważne atrybuty rycerza.

Bohater nie boi się umrzeć za ojczyznę, wiarę i władcę. W momencie śmierci wypełnia wszystkie warunki związane ze sztuką dobrego umierania (ars bene moriendi). Roland modli się za swoich wasali, odwraca się w stronę Hiszpanii, co sugeruje, że nie ginie jako ofiara, ale osoba, która mężnie stawiła czoła swym wrogom. Niszczy róg, by nie dostał się on w ręce Saracenów, chce pozbyć się też swojego miecza, aby nie posłużył przeciwnikom Francuzów.

Roland umiera na wzgórzu (jest to symbol jego bliskości z Bogiem, a także porównanie do śmierci Jezusa). Niczym Chrystus na krzyżu, tak on na swoim mieczu, odchodzi z rachunkiem sumienia na ustach. Jego duszę od razu zabierają do nieba aniołowie. Roland do ostatnich chwil nie wyrzekł się zasad kodeksu moralnego. Najważniejsza była dla niego wierność ojczyźnie, władcy i Bogu i za te wartości był gotów poświęcić życie.

Odwołanie do wybranego kontekstu: Mówiąc o wzorze idealnego rycerza, nie sposób nie wspomnieć o postaci Zawiszy Czarnego z Garbowa. Wielokrotnie brał on udział w bitwach przeciwko Turkom, pokazując w ten sposób swoje przywiązanie i gotowość walki w obronie wiary chrześcijańskiej. Do historii przeszedł jego udział w bitwie pod Grunwaldem, w trakcie której Zawisza Czarny miał uratować królewski sztandar.

Rycerz ten był wierny danemu słowu, a także grał fair. Podobnie jak Roland znajdował się w tylnej straży, dbając o to, by królowi nie stała się krzywda. W trakcie bitwy pod Gołąbcem pomimo nalegań władcy, by ratował swoje życie, pozostał wraz z towarzyszami na polu bitewnym, dostał się do niewoli i tam zginął. Do samego końca pozostał jednak wierny cnotom rycerskim, odznaczając się odwagą, wiernością i honorem.

Inne przykładowe konteksty:

• „Potop” Sienkiewicza;
• „O królu Arturze i Rycerzach Okrągłego Stołu”.

Podsumowanie: Idealny rycerz to osoba, która zachowuje zasady kodeksu moralnego, broni wiary, ojczyzny i władcy, jest gotowa na wszelkie poświęcenia. Najgorszą rzeczą dla rycerza jest splamienie honoru, właśnie dlatego jest on gotów umrzeć, aniżeli uciec z pola walki. Wszystkie te cechy widzimy w postaciach Rolanda i Zawiszy Czarnego. I choć czasy się zmieniły, a stan rycerski to już przeszłość, wciąż możemy zauważyć wartości, które posiadali idealni rycerze, a które warto, żeby były praktykowane także przez współczesnych ludzi, m.in. granie fair, prawdomówność czy wierność wyznawanymi zasadom.